FILA FALI BA ITA NIAN.

CERPEN - KOLEKSIKU

FUAN KADUAK

“Hei…....imi halo sa’ida, keta halai!” mane na’in ha’at, mosu husi ai-hun bo’ot ida nia kotuk, husi fatin ne’ebe Dela ho Leo tu’ur namora iha fatin fuik ida besik tasi ibun.

Leo hamri’ik lalais, bainhira Dela koko halai, katuas ho idade ida hakilar, “Keta halai labarik!” no katuas ne’e konsege kaer Dela. Leo oin taridu tebes. Wainhira mane na’in tolu seluk hakat mai tuku-tebe nia, nia la sente moras no halai lais ba proteje Dela tanba hirus bo’ot hateke Dela hetan tuku-tebe husi katuas ne’e.

Leo salva-a’an halai tiha bainhira rona katak mane ne’ebe nia baku ho ai-tomak ida to’o dezmaia ne’e Dela ninia papa.

******************

Leo buka kedas bis atu fila ba Dili ho Flora iha loro-kraik ne’e. Nia hateke sai hela husi bis, bainhira Flora lian sai husi kadeira sorin, “Haluha tiha Dela tanba se o fila ba hasoru nia, ne’e hanesan deit ho oho-an”.

Leo fila oin no dehan, “Sira la hatene se hau hadomi duni Dela. Sira atrazadu liu pa!”

Leo foin kompriende lo-los kona ba istoria bai-bain familia feto sempre kaer mane ne’ebe lori sira nia oan feto ba fatin fuik ruma atu namora.

Flora kontinua,“Hau hatete tiha ona ba o, ohin imi la bele la’o sai ba namora fali iha fatin fuik.”

Leo korta kedas,”Mas ami la halo seks, ami namora hanesan bai-bain ema namora.” Flora nonok deit, tanba Leo halo lian maka’as uitoan.

Semana uluk, Leo husu ba Flora atu lori nia ba vizita ninia namorada foun, Dela, iha Kulukisa, tanba Flora mos ema husi neba. Flora mak Leo ninia belun diak.

Leo kuñese Flora iha universidade. Mane-oan hotu iha universidade, duni tuir atu namora ho Flora, tanba Flora ne’ebe uluk Leo husu atu sai ninia namora bainhira fofoun tama iha universidade, sempre hatan lakohi no hakarak sai belun deit. Uluk Leo ninia domin mak demais liu ba Flora, nune’e Leo tenta atu maske la’os sai nudar ninia namorada maibe sai belun diak ida tuir Flora nia hakarak. No oras ne’e sira na’in rua sai duni belun diak tebes.

Flora ho oin nebe la hakmatek ke’e tan,”Hau duvida, tanba Dela ninia papa sei la baku maka’as hanesan ne’e, se imi koalia ba malu deit bainhira namora. Parese sira kaer toman o nia liman halai tun-sa’e karik?”

Flora matan ikun baku ba Leo, dudu ibun tutun ba oin, bainhira Leo hatan,”Tempu neba hau haku’ak, rei no hau kumu hela nia liman, maibe ne’e normal.”

Soe oin ba li’ur, hasai ninia laran nisik hodi hola anin husi janela bis nian, Flora dada i’is naruk, no lakleur nia hatete,”Hakuak, rei, kumu-liman ne’e buat bai-bain ba ema ne’ebe moris iha Dili neba, maibe iha foho, barak liu mak la’os hahalok bai-bain. So ba kaben na’in sira deit.”

Leo nonok, nia kompriende maibe reza iha nia laran,”Oh maromak, tulun Dela ba.” Leo dada-a’an lalais bainhira hakarak koalia sai saida mak nia rai hela iha laran. Hateke ba Flora nia matan, Leo koalia iha nia laran,”Hau laran monu los ba Dela, hanesan lolos uluk hau monu ba o!” Leo hakarak los atu hetan Dela, ne’e tanba Leo gosta Flora demais liu ona.

Tanba sei hatete lo-los, Dela-Flora haree hanesan kaduak, maske tuir Leo, Dela mak bonita liu tanba la’os deit matenek, oin midar no matan hakmatek hanesan ho Flora maibe Dela ninia hasan sempre kuak bainhira hamnasa. Dela ne’ebe Leo fiar katak Maromak haruka espesial ba nia atu bele totalmente haluha tiha Flora, derepente lakon tanba akontesimentu ohin.

Sira na’in rua nonok deit iha bis laran, la hanesan bai-bain bainhira kuandu koalia hamnasa no bo’ok malu la para.

Tu’un husi kareta, Flora hamnasa siniku deit ba Leo no la’o ba loke portaun tama ba ninia uma. Sofer kareta gas maka’as uit-oan atu lori Leo do’ok husi Flora ninia uma, maibe lian kareta nebe maka’as, halo Leo sente fali hanesan rai-lakan, bee nakali, ka ema ruma ko’a halimar ninia fuan. La hatene saida mak ne’e, maibe nia la bele hanoin lo-los saida mak nia bele halo, nia hakilar, “Hala’i neneik! Para! Para lalais,” derepente Leo kaer sofer ne’e nia faru no hakilar. Sofer buka fatin atu para iha luron ninin. “Hau selu o, la’os atu lori fali hau ba mate!” dehan tiha ne’e, Leo hakat sai no la’o lalais, la selu tan sofer taksi.

****************

Flora la’o lalais bainhira tama ba uma-laran, loke nia kuartu, hahu ho mata-wen suli la para. Iha ninia diary, letra bo’ot hada ho lia-fuan ne’e: “Deskulpa Leo, hau hanoin sala kona ba o. Oras ne’e, hau hakarak los namora ho o, maibe hau sei la bele husu se o nia domin sei iha mai hau. Hau moe teb-tebes tanba besik dala atus ida ona, o hatete o nia domin maibe hau nunka simu”. Flora loke tomak ninia sentimentu iha diary nebe so nia mesak deit mak hatene.

Semana rua liu ona, Flora halo-a’an baruk los bainhira Leo dada nia atu la’o halimar ka koalia ho nia. “Karik Flora sei hirus tanba akontesimentu iha Kulukisa neba”. Leo hanoin iha laran no koko dada fali Flora atu soe tiha ninia hirus.

Liu fulan tolu, situasaun Flora-Leo fila ba normal. Sira komesa habelun malu diak tebes maibe Flora ninia domin komesa la bele kontrola ona, nia hein los bainhira Leo atu hatete se Leo sei gosta hela nia.

Dala ida, Leo dada Flora ba fatin mamuk ida, kaer tiha Flora ninia liman, nia dehan, “Flora, hau hadomi o, hanesan los hau nia alin feto ida, favor o la’o hamutuk ho ami sa’e ba Ramelau”. Flora nebe ohin kontente tanba hanoin karik Leo dada atu hatete ninia domin maibe la’os. Flora hanoin tiha kuaze minutu lima no nia hatan bainhira ain hakat la’o dok no sai husi fatin neba. “Hau hadomi o, hanesan hau nia maun ida. Hau hakarak tuir imi atu sa’e Ramelau”.

Flora klamar semo, ninia mata-wen suli kontente iha Leo ninia kabas bainhira Leo halai mai hakuak metin nia ba premeira vez bainhira nia dehan hakarak atu ba hamutuk sa’e ba Ramelau. Flora haluha husik Leo bainhira hakuak nia no ho avontade hasai ninia mata-wen iha Leo ninia kabas kotuk.

Maibe derepente Leo dehan,”Flora, hau kontente los, tanba Dela oras ne’e eskola ona iha Dili.”

Flora hakfodak no hamamar nia hakuak no besik atu husik, nia tahan atu rona liu tan. “Flora, Dela ne’ebe feto ne’ebe interesante tebes, feto ne’ebe matenek liu iha mundu, no domin ne’e ninia bot lo-los deit domin Napoleon ho Josephine nian”.

Flora ninia matan musan hateke metin los ba Leo no buka atu tahan ninia ibun ne’ebe hakarak hakilar maka’as no sai hamutuk ho mata-wen ne’ebe nakonu los ona iha matan ninin bainhira Leo aumenta tan,”Hau nia domin ba nia lolos deit domin ba o.” Sorti Leo ninia HP lian, Flora uza liman fo sinal katak nia hakarak fila lai no komesa hakat sai.

Koalia hotu tiha iha telefone, Leo halai lalais buka Flora, buka ba-mai la hetan, “Flora halai deit ba para taksi, taka nia oin tomak. Karik nia tanis, ” Flora nia kolega feto ida haktuir.

No Leo konfuzaun hodi husu, “Tanis?”

Leo ba hasoru Dela, maibe la hanesan bai-bain tanba Leo hakarak deskobre saida mak oras ne’e Flora sente. “Hei! O hanoin saida hah!“ Dela fanun Leo husi mehi. Ho oin hamnasa, Leo koko bosok, “Hanoin hela sei aban bai-rua hau hasoru fali o nia papa, oinsa los?”

Semana ida ne’e nia laran Leo konfuzaun bainhira foin konsege deskobre husi Flora ninia matan ne’ebe husu los ba Leo atu hatete hikas domin nebe uluk nia iha maske nia seidauk fiar lo-los. Maibe oinsa ho Dela nia prezensa. Leo hatene klaru sei nia tenke kuidadu teb-tebes, se lae nia bele lakon rua ne’e hotu.

Flora koko atu ses-a’an liu tan husi Leo, tan nia lakohi halo feto maluk tristi. To’o loron atu sa’e ba Ramelau, Flora hit pasta sa’e, hateke ba Leo ho Dela tur iha kadeira liña ida iha bis laran. Leo ho Flora hateke malu matan ikun deit, laiha lia-fuan sai husi sira ninia ibun. Leo mak bele fera ninia situasaun ho hatan ka koko koalia ho Dela, maibe Flora, nonok los, sorti dukur mak ajuda nia haluha situasaun la hakmatek.

Leo tahan la bele nia hamri’ik no liman buka besi kaer-fatin atu hakat besik hodi koalia ho Flora bainhira hateke Flora hader ona husi toba. Hateke ba Flora, Leo dehan, “Hau kontente o bele tuir mai.” Flora haka’as-a’an halo oin hamnasa, no nia haruka Leo, “Ba hamaluk Dela, o mai fali ne’e halo sa’ida?”

“Hau la hakmatek se hau la koalia ho o,” Leo hatan.

Oras ne’e hanoin kona deit Flora, Leo nia laran hanesan los deit laloran, sa tan hare’e hela nia. Maibe Leo mos laran monu los ona ba Dela. Bele halo nusa mos, nia sei lakohi husik ona Dela maske nia mos sei la bele haluha Flora.

Iha fulan ha’at ona Leo hamutuk fali ho Dela dezde loron ikus, hafoin akontesimentu fatin fuik fulan walu liu ba iha Kulukisa. Dela ne’ebe Leo hasoru iha soru-mutu diskusaun joventude ida iha Dili, iha tinan ida ho balun liu ba, Leo laran monu kedas tanba Dela mosu ho espresaun oin-seluk, ativu tebes iha diskusaun no matenek. Ninia oin no isin perfeitu tebes no han malu los ho ninia matenek, hanesan lolos Flora. Mosu kedas iha Leo ninia hanoin no espiritu atu buka tuir se mak feto oan ne’e, no haka’as-a’an atu bele namora ho nia tanba Flora lakohi los no Dela mak bele reduz ninia hanoin no domin ba Flora. Susar atu koalia ho Dela tanba nia la eskola ona tanba osan. Dala ruma deit mak Dela tun mai Dili tanba nia hela iha Kulukisa. Leo tenki serbisu maka’as atu manan tiha Dela nia domin husi joven atus nebe buka namora mos ho Dela iha Dili laran. Maske todan tanba Dela ne’e feto-oan ne’ebe la naran koalia ka simu diak mane foun. Dela sempre kuidadu ho mane. Maibe Leo la desperadu, nia buka tuir atu hasoru Dela, to’o loron ida nia konsege hamaluk Dela ba tuir misa peregrinasaun ida. Sira koalia barak kona ba moris no Maromak, komesa toman malu. Bolu malu bebeik iha soru-mutu importante barak husi guvernu, ONG sira no ikus Dela mos laran monu ba Leo

Dela lakohi hanoin tan atu hetan mane seluk no kaer metin Leo iha nia laran. Maske hetan baku maka’as husi ninia papa, iha akontesimentu Kulukisa no maske hatene konsekuensia bo’ot se nia namora ho Leo, tanba Leo baku ninia papa ho ai maran ida to’o dezmaia, Dela sei hakarak buka Leo iha Dili bainhira fila mai atu eskola fali.

******************

Leo ho ligadura iha ulun, tur le’e hela diary Flora nian, ho mata-wen nakonu no Flora ho ain-tohar, sei toba hela iha kama emerjensia hospital tanba bis nebe sira aluga ba Ramelau baku fila ho sira. Joven na’in lima mak mate no seluk hetan kanek. Dela la hetan kanek maibe sei trauma tebes ho asidente neba. Leo hetan kanek iha ulun tanba vidru janela mak ko’a.

Leo foti Flora ninia diary bainhira monu lekar los iha bis laran. No bainhira loke, nia haree kedas ninia naran hada sa’e malu nakonu iha livru ne’e nia laran.

Leo oras ne’e ninia fuan hamri’ik los iha dalan fahe, atu hadomi Dela ka Flora. Maibe nia la nega sei Flora mak sei domina hela ninia fuan.

Liu fulan ida, Leo sente, nia tenke foti desizaun atu metin ho Dela ka Flora. Sai husi uma, nia hanesan los mate klamar tanba kalan la toba no oin namkurut hanoin ida ne’ebe mak nia sei hili. Nia tur los iha dalan fahe entre estrada ba Dela ka ba Flora. Flora ne’ebe nia fiar katak totalmente ain-aat ona, la iha efeitu ruma ba ninia domin.

Nia la’o taka matan bainhira foti desizaun ikus, to’o portaun ne’eba, Leo halai lalais tama. “Flora. Leo mai ne’eba ne’e!” Flora ninia mama bolu Flora wainhira hateke kois mai Leo. Leo haree hetan, Flora hakfodak hateke husi varanda ne’eba. Ninia oin la du’un midar ona hanesan uluk.

“Flora, o diak hela ka?” Flora doko deit ulun, hafoin ho lalais Leo loke ninia pasta no hasai Flora nia diary. Flora foin mak atu hakfodak tanba haree ninia diariu Leo mak foti, Leo haku’ak metin tiha ona nia, la husik no bis-bisi iha nia tilun, “Favor Flora, hau sei hadomi tebes o.”

Rona lia-fuan ne’e, Flora ninia espiritu moris iha fali ona tanba nia nunka hanoin sei Leo sei hakarak atu namora ho nia ho ninia kondisaun ida oras ne’e dadaun.

Flora lian sai, “Lae Leo….labele tanba Dela hein hela o.”

“Dela mak haruka hau mai buka o,” Leo hatan,.

“Leo husik hau mak triste deit ona, keta aumenta ema seluk”.

Sira koalia lia-fuan barak husi fuan ba fuan, la preokupa ho Flora ninia inan-aman ne’ebe la’o ba-mai hela sente la hakmatek ho sira ninia oan ninia situasaun.

Maske todan maibe Dela simu, tanba Dela mos konsege foti no lee diary Flora nian ne’e bainhira haree kois iha Leo ninia pasta. Dela tama buka Flora ho mane-oan seluk ida. Ninia namorada foun. Maske Flora no Leo hakfodak uitoan maibe sira koko atu hakmatek. Dela haka’as-a’an hamrik no hakuak Flora, no bainhira Dela hakat ba kotuk hakuak ninia doben foun, Leo hakbesik ninia ibun tutun ba Flora ninia ibun, ho domin. Sira kontente los.